روز قانون اساسی ترکمنستان

ماه می سال 1992، [28 اردیبهشت 1371] برابر اس با روز قانون اساسی جهموری ترکمنستان که در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کسب استقلال ترکمنستان، به تصویب رسید. هجدهم ماه می در ترکمنستان همچنین روز مخدومقلی فراغی نام‌گذاری شده است و این روز در کنار روز گرامیداشت تصویب قانون اساسی ترکمنستان در سال 1992 میلادی به عنوان روز رستاخیز و وحدت ملی این کشور نیز گرامی داشته می‌شود. این سالروز تعطیل رسمی می‌باشد که در آن برنامه‌های متنوع فرهنگی، هنری نیز در مناطق مختلف این کشور برگزار می‌شود. بزرگداشت مقام مخدومقلی فراغی» شاعر و ادیب ترکمنی در عشق‌آباد» پایتخت ترکمنستان در محل برج قانون اساسی ترکمنستان» با حضور مقامات عالی رتبه دولت ترکمنستان و نیز سفرا و دیپلمات‌های خارجی مقیم این کشور برگزار می شود.

آشنایی با مخدومقلی فراغی و علت بزرگداشت او در روز قانون اساسی

مخدومقلی فراغی از بزرگ‌ترین سرایندگان و سخنوران زبان ترکمنی و زاده یکی از روستاهای گنبد کاووس» است. وی روستای حاجی قوشان» گنبدکاووس پا به جهان گذاشته است. او در شعر خود مسائل اجتماعی و ی را مورد توجه قرار داده و به اتحاد ترکمن‌ها و تقبیح جنگ‌های آن دوران بخصوص حمله نادرشاه افشار می‌پردازد. در مورد حمله نادر به ترکمن‌ها با وجود کمک‌های قبلی ترکمن‌ها در اوایل حکومت او شعری گفته که در آن نادر را فتاح و محکوم به فنا می‌نامد و از عواقب کشتارهای خود آگاه می‌کند:

امروز شاهی، فردا گدایی               از ایل و زمان جدایی

خیلی گناهکاری ای فتاح              عاقبت روزی کشته و فدایی

پیش‌بینی او بزودی با ترور نادر شاه توسط یکی از اقوام خود به واقعیت پیوست.

او به دلیل اعتراض به ریاکاری دینی عالمان دورو و کنایاتش به ان و صوفیان مورد تحریم قرار گرفته و محاکمه شده و به‌طور کلی مورد غضب اغلب خان‌ها و قدرتمندان زمان خود بود. آرامگاه کنونی مخدومقلی مربوط به اواخر دوره قاجاریه - دوره پهلوی است و در شمال استان گلستان، شهرستان مراوه‌تپه، روستای آق‌توکای واقع شده‌ است. این اثر به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است. در دهه 1370 بنایی بر روی این مقبره ساخته شده و در 20 اردیبهشت 1378 با حضور صفرمراد نیازوف» رئیس جمهور وقت ترکمنستان و وزیر وقت فرهنگ و ارشاد ایران افتتاح شد. هرساله در زادروز مخدومقلی فراغی مراسمی با حضور مردم و مقامات دولت ایران و ترکمنستان در کنار این آرامگاه برگزار می‌شود.

آشنایی مختصر  با قانون اساسی و نظام ی ترکمنستان

قانون اساسی کنونی ترکمنستان دارای  8 فصل و 117 اصل ‏است. مطابق قانون اساسی، ترکمنستان دارای نوعی از نظام های جمهوری ریاستی است و ساختار آن میراث نظام سابق شوروی بوده و شامل رئیس‌جمهور، و دبیر حزب دموکراتیک ترکمنستان که عملاً رئیس مجلس و جانشین رئیس جمهور است. ریاست قوه قضاییه، فرماندهی کل قوا و دیگر نهادهای امنیتی زیر نظر مستقیم رئیس‌جمهور قرار دارد. صفر مراد نیازف که از آن زمان این قدرت را در اختیار داشت نیز به گونه ای عمل کرد که علاوه بر این اختیارات و قدرت مطلق، کیش شخصیت نیز به گونه ای افراطی در این کشور رواج یافت تا حدی که حتی ماه های سال نیز به نام رئیس جمهوری و اعضای خانواده او تغییر نام یافت.

بر اساس قانون اساسی پیشین دو مجلس، یکی مجلس مصلحتی یا شورای عالی قانونگذاری شامل 2500 هیئت انتخابی و انتصابی که سالیانه یکبار تشکیل جلسه می دهد و ریاست آن را رئیس جمهور است و یک مجلس با 50 کرسی وجود دارد که اعضای آن از طریق انتخابات برای پنج سال انتخاب می گردند. مجلس مصلحت می تواند مجلس دوم را منحل کند.

این قانون اساسی تا کنون شش بار مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفته است.

The 1992 constitution was amended in 1995, 1999, 2003 and 2006. It was amended on 26 September 2008, abolishing the 2,500-member People's Council (Halk Maslahaty) and expanding the elected Assembly (Mejlis) from 65 to 125 members. A new constitution was adopted on September 14, 2016.

بر اساس قانونی که در سال 2003 تصویب شده است، رئیس جمهور رئیس عالی مجلس نیز محسوب می شود و مجلس اختیار پیشنهاد اصلاح قانون اساسی یا همه پرسی را ندارد. این قانون در عمل قدرت قانونگذاری و اجرایی را در دستان رئیس جمهور قرار می دهد.

در این ساختار یک نهاد می دیگری هم به نام شورای بزرگان وجود دارد که به گفته مقامات این کشور، بر اساس سنت احترام به عقاید بزرگسالان در فرهنگ این کشور تشکیل شده و فعالیت دارد. از جمله وظایف این شورا ارائه م به رئیس جمهوری و همچنین بررسی و تایید صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری است. در عمل، این شورا نیز تابع رئیس جمهوری و نظرات او بوده است.

پس از درگذشت صفر مراد نیازف در دسامبر سال ۲۰۰۶ و به قدرت رسیدن آقای بردی محمدف به عنوان کفیل ریاست جمهوری و بعدتر پیروزی در انتخابات سال ۲۰۰۶، اصلاحاتی بیشتر در جهت تحکیم قدرت مطلقه رئیس جمهور وقت صورت گرفت. در حالیکه تا سال ۲۰۰۸، تنها حزب دمکراتیک ترکمنستان، که جانشین حزب کمونیست سابق شده بود، اجازه فعالیت داشت اما در آن سال، مجلس ترکمنستان اجازه تشکیل و فعالیت احزاب دیگر را تصویب کرد. با اینهمه، هنوز هم تنها کسانی که صلاحیت آنان به تایید حکومت رسیده باشد می توانند به عنوان نامزد انتخاباتی فعالیت کنند و بدون توجه به وابستگی حزبی، از آنان انتظار می رود تابع نظرات رئیس جمهوری باشند.

قربانقلی بردیمحمدوف ۵۹ ساله که از زمان کفالت ریاست جمهوری و سپس پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۲ برای یک دور دیگر ریاست جمهور دوباره انتخاب شد.

بازنگری دیگر در سال 2014 با دستور رئیس جمهور وقت در ماه می صورت گرفت که مطابق آن به منظور جمع آوری پیشنهادات اصلاح قانون اساسی ترکمنستان و نیز با هدف تطبیق قانون اساسی این کشور با واقعیت‌های جهان و توسعه ی و اجتماعی و نیز اقتصادی ترکمنستان شورایی به این منظور تاسیس شد.

پس از برگزاری جلسات مختلف، این اصلاحیه مورد بررسی شورای بزرگان قرار گرفته و به مجلس پیشنهاد که نمایندگان نیز به اتفاق آرا آن را تصویب کردند. مطابق بازنگری های جدید، دوره ریاست جمهوری ترکمنستان از پنج سال به هفت سال افزایش یافت و افراد بالای هفتاد سال نیز اجازه شرکت در انتخابات بدست آوردند. هدف از این اصلاحات در اصل فراهم آوردن زمینه برای ریاست جمهوری مادام العمر قربانقلی بردی محمدف بود.

مطابق این بازنگری ها محدودیت سنی ۷۰ سال برای انتخاب یک رئیس جمهور لغو گردیده و دورۀ خدمت ریاست جمهوری از پنج سال به هفت سال تمدید شده است.

در دوره ریاست جمهوری آقای بردی محمدف، محدودیت های ی و تاکید بر کیش شخصیت نسبت به گذشته تعدیل یافته، اما هنوز هم ترکمنستان دارای یکی از غیردموکراتیک ترین نظام های ی در جهان محسوب می شود.

در مقدمه قانون اساسی آمده است:

ما مردم ترکمنستان بر اساس حق ذاتی تعیین سرنوشت خویش خود را مسئول وضعیت کنونی و آینده وطن خود می‌دانیم.

صادقانه به نیاکان خود اظهار می‌داریم در یکپارچگی، صلح و تفاهم زندگی می‌کنیم، از ارزش‌ها و منافع ملی مراقبت می‌کنیم، حاکمیت مردم ترکمنستان را تقویت می‌نماییم، حقوق و آزادی‌های شهروندان را تضمین کرده، صلح مدنی و وحدت ملی را تأمین می‌کنیم و اساس حکومت را برای مردم و دولت را بر پایه قانون قرار می‌دهیم، بدین وسیله این قانون اساسی را به عنوان قانون بنیادین ترکمنستان تصویب می‌کنیم.